Gürcistan'ın kendilerine dayattığı savaşlardan galip çıkan Abhazya ve Güney Osetya için kalıcı güvenlik ve Güney Kafkasya bölgesinde istikrarın sağlanması amacıyla 2008'den bu yana Cenevre'de Uluslararası Görüşmeler düzenleniyor.

4-5 Mart tarihlerinde ise 63. tur gerçekleştirilen tura Abhazya, Güney Osetya, Rusya, Gürcistan, ABD heyetlerinin yanı sıra, geleneksel olarak BM, AB ve AGİT temsilcilerinden oluşan müzakerelerin eş başkanları da katıldı. Toplumumuzun bir kesimi, bu müzakere sürecinin sonuçlarının beklentiyi karşılamadığı, genel olarak ihtiyaç olmadığı görüşünde. Böyle düşünmek ne kadar adil?
– Bugün Cenevre görüşmeleri, müzakereleri yürütebileceğimiz tek uluslararası formattır. Nitekim toplumumuzda henüz ciddi bir siyasal ilerleme sağlanamadığı için onlara karşı şüpheci bir tutum oluşmuştur. Ancak bu, çalışmayı bırakmamız gerektiği anlamına gelmiyor. Diplomaside, özellikle askeri çatışmaların çözümünde, hızlı çözümler yoktur. Abhazya ile Gürcistan arasında ciddi görüş ayrılıkları devam ediyor ve bu durum bir uzlaşıya varmamızı engelliyor.
Abhaz tarafı için acil çözüm bekleyen en önemli insani sorun, vatandaşlarımızın sağlık hizmeti alabilmeleri gibi amaçlarla dünya çapında serbestçe hareket edebilmelerini sağlayan bir belge olarak Abhaz ulusal pasaportunun tanınmasıdır. Bu ciddi bir sorundur ve Abhazya bunu sürekli olarak müzakerelerin eş başkanlarına dile getiriyor ve bunun çözülmesi gerektiği konusunda ısrar etmeye devam edecektir. Siyasi açıdan müzakerelerin temel hedefi, Gürcistan'ın Abhazya ve Güney Osetya'ya karşı askeri güç kullanmamasını zorunlu kılan, Güney Kafkasya genelinde gerginliğin önemli ölçüde azaltılmasına katkı sağlayacak ve ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin normalleşmesine zemin oluşturacak bir belgenin imzalanmasıdır. Ne yazık ki Gürcistan’ın son derece yıkıcı tutumu nedeniyle, kuvvet kullanılmaması konusundaki belgenin metni üzerinde hâlâ bir mutabakata varamıyoruz.
– Tartışmalara katılanlar tarafından başka hangi konular tartışılıyor?
– Gürcü katılımcılar, kendi suçlarının sorumluluğunu ve odak noktasını başka ülkelere kaydırmak için her yolu deniyor ve durumu sanki Rusya çatışmanın bir tarafıymış gibi göstermeye çalışıyorlar. Rus ve Güney Osetyalı meslektaşlarımızla birlikte, Gürcü makamlarının tarihi yeniden yazma girişimlerine aktif olarak karşı koyuyoruz. Bizim tutumumuz sarsılmazdır; Abhazya ve Güney Osetya'daki kanlı çatışmaları başlatan saldırgan Gürcistan'dır ve çatışmaların yeniden başlamaması için Abhazya ve Güney Osetya'ya karşı güç kullanılmaması konusunda yasal bağlayıcılığı olan bir belgeyi imzalaması gereken tek ülke Gürcistan'dır. Ancak böyle bir barış antlaşmasının imzalanmasından sonra ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin daha da normalleşmesi konusunda Gürcistan ile diyalog kurulması mümkün olacaktır.
– Cenevre görüşmelerinin 63. turu nasıl geçti?

– Cenevre Uluslararası Görüşmeleri'nin gündeminde, bazı konuların güncelliğini yitirmesine rağmen, son 16 yıldır önemli bir değişiklik yaşanmadı. Ne yazık ki, gündemde herhangi bir değişiklik veya ekleme yapılması yönündeki girişimler eş başkanlar tarafından anlayışla karşılanmıyor. Görüşmeler geleneksel olarak iki çalışma grubunda gerçekleşiyor: Güvenlik ve insani konular. Birinci çalışma grubunun ana konusu, uluslararası güç kullanılmaması garantilerine ilişkin bir anlaşmanın imzalanması ve bu anlaşmanın imzalanmasıdır.
İkinci çalışma grubunda ise heyetimiz açısından en önemli konu Abhazya vatandaşlarının dünya çapında serbest dolaşım hakkıdır. İkinci çalışma grubunun gündeminde şu aşamada görüşmediğimiz mülteciler konusu da yer alıyor. Gerçek şu ki, Abhazya, Güney Osetya ve Rusya'nın mülteci sorunu konusunda konsolide olmuş bir pozisyonu var; Gürcistan uluslararası alanda bu konuyu siyasallaştırmaya devam ettiği sürece delegasyonlarımız bu sorunu tartışmayı reddediyor. Özellikle Gürcistan her yıl BM Genel Kurulu'na Abhazya ve Güney Osetya'dan gelen mültecilerle ilgili bir karar sunuyor ki, bu karar bizim görüşümüze göre taraflıdır ve bu konudaki olayların nesnel tablosunu her yönüyle çarpıtmaktadır. Ne yazık ki, BM'nin ilgili komitelerinin çalışmalarına katılım sağlama ve Abhazya'daki olaylar, özellikle de mülteci sorunu hakkında alternatif ve objektif bilgi sağlama yönündeki uzun süredir devam eden girişimlerimiz, Gürcistan ve Batılı patronlarının inatçı direnişiyle karşılandı. Böylece BM Genel Kurulu katılımcıları objektif bilgi alma imkânından mahrum bırakılıyor ve Gürcistan'ın sunduğu mülteciler hakkındaki karara oy vermek zorunda bırakılıyorlar. Mülteci sorununun uluslararası düzeyde gündeme getirilmesinde sürece katılan tüm taraflara eşit fırsat tanınmaması, bu konuların Cenevre görüşmeleri çerçevesinde ele alınmasının önünde ciddi engeller yaratmaktadır. Gürcü tarafının bu sorunu siyasallaştırma çabalarından vazgeçip, yukarıda belirtilen kararı BM Genel Kurulu'na sunmaktan vazgeçmesi halinde, heyetlerimizin bu konudaki yerleşik tutumu değişebilir. Ancak yakın gelecekte bu sorunun aşılması için herhangi bir ön koşul bulunmuyor.
– Olay Önleme ve Müdahale Mekanizması (IPRM) nedir?
– Bu Mekanizma, Abhazya, Güney Osetya ve Gürcistan arasındaki sınır bölgelerindeki çatışmaları ve diğer güncel sorunları çözmek için Cenevre görüşmelerinin bir parçasıdır. Bu format 2018 yılında bizim inisiyatifimizle kesintiye uğradı. Sebebi ise Gürcistan'ın, Abhazya'nın önde gelen devlet ve kamu şahsiyetlerini içeren sözde yaptırım listesini tek taraflı olarak kabul etmesiydi. Gürcistan bu listeleri Abhazya'nın katılamadığı çeşitli uluslararası platformlarda yayınlamaktadır. Gürcü katılımcıları, bu yaptırım listesinin kabul edilmesi halinde Abhaz tarafının buna yanıt olarak IPRM'nin çalışmalarını askıya alacağı konusunda defalarca uyardık. Ve başardık. Ancak Abhaz tarafı, sahada güvenliğin sağlanmasının önemini kabul ederek, bu formatın yeniden çalışmaya başlaması için çeşitli uzlaşmacı çözümler önerdi. Maalesef Gürcistan tarafında IPRM çerçevesinde yeniden çalışmaya başlama yönünde bir istek göremiyoruz.
– rakli Vakhtangovich, Cenevre görüşmelerinin bir süre askıya alındığını da belirtildi. Sebebi neydi?

– 2020 yılında koronavirüs salgını nedeniyle görüşmeler yapılmadı. Birkaç tur ertelendi. Ancak katılımcıların tamamı çalışmaların yeniden başlatılması konusunda istekli davrandı ve çalışmalar oldukça kısa bir sürede normale döndü, ancak turların sıklığını etkileyen bazı değişiklikler yapıldı. Daha önce yılda dört kez yapılan toplantılar artık yılda üç kez yapılıyor.

– Görüşmelerin İsviçre'nin Cenevre kentinden başka bir ülkeye taşınma olasılığı nedir?
– İsviçre, çatışmalara taraf olmayan tarafsız bir ülke olarak, her türlü uluslararası formatın düzenlenmesine her zaman fırsat tanımıştır. Ne yazık ki bugün İsviçre'nin birçok çatışmanın içinde aktif olarak yer aldığını ve tarafsız devlet statüsünü kaybettiğini görüyoruz. Geçtiğimiz yıl İsviçre makamlarının Schengen vizesi verme yetkisini Abhazya ve Güney Osetya heyetlerinin temsilcileriyle sınırlama kararı almasıyla heyetimiz bunu bizzat deneyimledi. Daha önce heyetlerimiz Schengen vizelerini sorunsuz bir şekilde alabiliyordu. Bilindiği üzere İsviçre, Rusya'ya karşı uygulanan Avrupa çapındaki yaptırımlara katılmaya karar verdi, zira biz Rus vatandaşıyız ve Rus pasaportlarıyla vize alıyoruz. Bütün bunlar bizi ve Rus meslektaşlarımızı, İsviçre'nin tarafsız ve objektif arabulucu statüsünü kaybettiği düşüncesine götürüyor. İşte tam da bu nedenle, Uluslararası Tartışmaların, sürece katılan herkesin yararına olacak başka bir ülkeye taşınması çağrıları yapılıyor. Bu ülkenin yetkililerinin herhangi bir katılımcıya ayrıcalıklı davranmaması, tarafsız kalması önemlidir.
– Bu müzakere formatı tümüyle ortadan kaldırılabilir mi?

– Her müzakere süreci, bir noktada, şu veya bu nedenle sona erer. Ancak yakın gelecekte görüşmelerimizin sona ereceğini sanmıyorum, çünkü Kafkasya'da kalıcı barış ve istikrarın sağlanmasından oluşan temel görevler henüz çözüme kavuşmuş değil.

– Abhazya'nın bağımsızlığının uluslararası alanda geniş çapta tanınması olasılığı nedir?
– Uluslararası alanda ulusal çıkarlarımızın ilerlemesini sağlama hususunda, tek stratejik müttefikimiz ve ortağımız olan Rusya'nın yardım ve desteğine büyük ölçüde güveniyoruz. Şu aşamada bağımsızlığımızın uluslararası alanda geniş çapta tanınmasından bahsetmek oldukça zor. Sadece bölgemizin değil, tüm dünyanın gelişimini belirleyecek yeni bir uluslararası ilişkiler sisteminin oluştuğu bir çağda yaşıyoruz. Ancak tüm zorluklara rağmen, Abhazya Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı'nın temel görevi olan bu doğrultuda çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
– Cenevre görüşmeleri sırasında en çok hangi olayları hatırlıyorsunuz?
– Güç kullanılmaması konusunda ortak sözlü açıklama yapmaya çok yaklaştığımız bir tur. 2018 yılının sonuydu. Daha sonra uzun, saatlerce süren müzakereler yapıldı, bu esnada Gürcistan heyetinin temsilcileri toplantı odasından ayrılarak Gürcistan'daki üst düzey yöneticilerle temasa geçtiler. Birkaç saat süren bekleme ve müzakerelerin ardından Gürcü katılımcılar, üstlerinden aldıkları talimatları gerekçe göstererek ortak sözlü açıklamanın metni üzerinde anlaşmayı yine reddettiler. Sürecin tüm katılımcılarının bu sözlü bildiriyi kabul etmeye hazır olduklarını ifade ettiklerini, ancak Gürcü heyetinin bu fırsatı bir kez daha engellediğini vurgulamak isterim.
Bu tür örnekler, bölgemizde ilişkilerin normalleşmesini engelleyen, istikrar ve güvenliğe tehdit oluşturan ülkenin Gürcistan olduğunu açıkça ortaya koymakta